Op 1 december 2020 treden de nieuwe regels in werking die van toepassing zijn op de overeenkomsten tussen ondernemingen (B2B). Geïnspireerd door het consumentenrecht worden de meer ‘zwakke’ partijen beschermd tegen misbruiken van de ‘sterkere’ contractspartijen.
In een B2B-relatie zullen voortaan – in nieuwe, hernieuwde of gewijzigde overeenkomsten – contractuele bedingen onrechtmatig en verboden zijn wanneer ze, al dan niet in samenhang met andere bedingen, een kennelijk onevenwicht scheppen tussen de rechten en de plichten van de contractspartijen.
Bijkomend zijn er twee lijsten van specifieke categorieën van bedingen die de wetgever als onrechtmatig beschouwt:
- de zwarte lijst met bedingen die sowieso onrechtmatig en verboden zijn, en
- de grijze lijst met bedingen waarvoor een vermoeden van onrechtmatigheid bestaat maar waarvoor het tegenbewijs kan worden geleverd
Onrechtmatige bedingen: algemene regels
Elk beding van een overeenkomst dat een ‘kennelijk onevenwicht’ schept tussen de rechten en plichten van de partijen wordt als onrechtmatig beschouwd, en is bijgevolg verboden en nietig.
Met volgende criteria kan rekening worden gehouden voor de invulling van het begrip ‘kennelijk onevenwicht’: de concrete omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst, de economie van de overeenkomst, de geldende handelsgebruiken, alle andere bedingen van de overeenkomst of van een andere overeenkomst waarvan deze afhankelijk is, de aard van de producten/geleverde prestaties, de duidelijkheid en begrijpelijkheid van het beding, …
Dit zal evident steeds een feitenkwestie zijn, waarbij de concrete gevolgen, die één of meerdere bedingen meebrengen voor de partijen, in aanmerking zullen worden genomen.
Bovendien moeten bedingen duidelijk, begrijpelijk en transparant te zijn.
Het spreekt voor zich dat de actieve informatieplicht in de fase voor de contractsluiting (de precontractuele fase) hierdoor nog meer aan belang zal winnen. Als ondernemer zal men er zich van vergewissen niet alleen zijn contractant correct te informeren, doch eveneens nadien te kunnen aantonen op welke wijze men de informatieplicht concreet heeft ingevuld.
Onrechtmatige bedingen: zwarte lijst
Zijn in ieder geval onrechtmatig, de bedingen die ertoe strekken:
- te voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de andere partij terwijl de uitvoering van de prestaties van de onderneming onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhankelijk is van haar wil
- de onderneming het eenzijdige recht te geven om een of ander beding van de overeenkomst te interpreteren
- in geval van betwisting, de andere partij te doen afzien van elk middel van verhaal tegen de onderneming
- op onweerlegbare wijze de kennisname of de aanvaarding van de andere partij vast te stellen met bedingen waarvan deze niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst
Dergelijke bedingen zijn altijd nietig. Bij K.B. kan deze lijst verder worden uitgebreid, in het algemeen of specifiek per sector.
Onrechtmatige bedingen: grijze lijst
De grijze lijst bevat bedingen die vermoedelijk onrechtmatig zijn, maar waarbij het tegenbewijs toegelaten is, namelijk bedingen die ertoe strekken:
- de onderneming het recht te verlenen om zonder geldige reden de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen
- een overeenkomst van bepaalde duur stilzwijgend te verlengen of te vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn
- zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien die normaliter op de andere onderneming of op een andere partij bij de overeenkomst rust
- op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uit te sluiten of te beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere onderneming van een van haar contractuele verplichtingen
- onverminderd artikel 1184 van het Burgerlijk Wetboek (ontbindende voorwaarde in wederkerige contracten), de partijen te verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn
- de onderneming te ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden of, behoudens overmacht, voor het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken
- de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen te beperken
- in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij, schadevergoedingsbedragen vast te stellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming kan worden geleden.
Wees op uw hoede met bovenstaande genoemde ‘grijze’ bedingen.
Men voorziet best, bij de eventuele opname ervan, in enige verantwoording in de overeenkomst zelf, waarbij verduidelijkt wordt waarom zulk beding in het geheel van de wederzijdse afspraken tussen partijen en/of in de specifieke context geen kennelijk juridisch onevenwicht creëert.
Besluitend: een benadeelde onderneming kan de nietigverklaring van onrechtmatige bedingen bekomen. De overige bepalingen van de overeenkomst , en de overeenkomst zelf, blijven echter bindend voor de betrokken partijen in zoverre de bewuste overeenkomst zonder het onrechtmatige beding kan blijven voortbestaan. Het gebruik van onrechtmatige bedingen kan verder ook leiden tot strafrechtelijke sancties of eventueel een stakingsvordering…
De nieuwe regels zullen van toepassing zijn op overeenkomsten die vanaf 1 december 2020 worden gesloten, gewijzigd of vernieuwd. Uw overeenkomsten en algemene voorwaarden reviewen is dus geen overbodige luxe.
Voor meer inlichtingen en informatie rond dit onderwerp, kan u contact opnemen met mr. Jan Van Bellinghen en mr. Bram Nelis.
